تحولات صنعت فولاد در خاورمیانه

عربستان سعودی اعلام کرده که قصد دارد سه پروژه تولید فولاد به ارزش ۹٫۳۲ میلیارد دلار را اجرا کند. دولت این کشور با سرمایه گذاران داخلی و بین المللی مذاکره کرد. برنامه ریزی شده بود که مجموع ظرفیت تولید شرکت‌های فولادی جدید حدود ۶٫۲ میلیون تن باشد. از جمله فولاد‌سازی ۴ میلیون تنی اسار رأس‌الخیر با مشارکت گروه سرمایه‌گذاری و فولادی اسار هندوستان در سواحل جنوبی خلیج فارس به روش کوره قوس الکتریکی اجرایی خواهد شد.

امارات
حدید الامارات یا فولاد امارات در ۱۹۹۸ در ابوظبی راه‌اندازی شد. این فولاد‌سازی که ظرفیت تولید ۳٫۵ میلیون تن در سال را دارد، در سال ۲۰۲۲ حدود ۳٫۲ میلیون تن فولاد خام تولید کرد. امارات متحده عربی صادرات فولاد خود را در سال ۲۰۲۱ به ۵۶ کشور بسط داد و تلاش دارد با صنعت فولاد خود «ساخت امارات» را به عنوان یک برند در جهان مطرح سازد. در سال ۲۰۲۱، صادرات فولاد امارات ۴۵ درصد از کل حجم فروش این فولاد‌سازی را تشکیل می‌داد و باقیمانده آن در امارات متحده عربی فروخته شد، جایی که این شرکت ۶۰ درصد از سهم بازار را در اختیار دارد. فولاد امارات دارای ظرفیت ۳٫۵ میلیون تن در سال است که برای پاسخگویی به میلگرد، مفتول، مقاطع سنگین و شمع ورق باکیفیت، در بازار داخلی کافی است.
فولاد امارات یا حدید الامارات بزرگترین تولیدکننده مقاطع سنگین و تنها تولیدکننده شمع ورق گرم در منطقه است.
امارات دو کارخانه فولاد‌سازی دیگر را در ابوظبی در حال احداث دارد:
یک کارخانه احیامستقیم با ظرفیت ۲٫۵ میلیون تن که توسط شرکت معدنی والی برزیل قصد دارد در سواحل خلیج فارس ایجاد کند. والی بزرگترین تولیدکننده سنگ آهن و گندله در جهان است. فولاد آرکان ابوظبی این قرارداد را با والی برزیل نهایی کرده است.
امارات استیل آرکان با همکاری شرکت‌های ژاپنی ایتوچو و JFE هم ساخت یک کارخانه احیامستقیم با سوخت هیدروژن سبز را در برنامه دارد. ظاهرا مشتری بخش مهمی از محصول این کارخانه نیز خود فولادساز ژاپنی است.

عمان
شرکت «جندال شدید للحدید و الصلب» عمان، بزرگترین فولاد‌سازی این کشور، یک سرمایه‌گذاری ۳ میلیارد دلاری برای ساخت فولاد سبز در این کشور را آغاز کرده است. والی برزیل که سالانه ۱۱ میلیون تن گندله در عمان تولید می‌کند قرار است این کشور را به سمت فولاد سبز رهنمون کند.
در حال حاضر سه فولاد‌سازی در عمان در حال فعالیتند که جندال شدید با ظرفیت ۲٫۴ میلیون تن بزرگترین به حساب می‌آید. این شرکت در همکاری با شرکت میتسویی ژاپن در اندیشه ساخت یک فولاد‌سازی ۵ میلیون تنی با هدف‌گذاری فولاد سبز است.

الجزایر
توسیالی که یک هلدینگ ترکیه‌ای است بزرگترین فولاد‌سازی در الجزایر را ایجاد کرده که ظرفیت تولید ۳٫۵ میلیون تن سالانه دارد. فولاد‌سازی مهم دیگر در الجزایر به نام «الجزائریه القطری الصلب» با سهام ۴۹ درصدی قطری‌ها و ۴۶ درصدی هلدینگ الجزایری سیدر اسپا و ظرفیت ۲٫۲ میلیون تن فعال است. «سیدر اسپا» یک شرکت صنعتی در الجزایر، سومین فولاد‌سازی بزرگ الجزایر با ظرفیت ۱٫۸ میلیون تن به‌نام «مركب الحجار للحديد والصلب» را به‌تنهایی هدایت می‌کند.

تحولات فولادی در حاشیه خلیج فارس؛ در جستجوی فولاد سبز
کشورهایی چون امارات، عمان، عربستان و مصر در حال برنامه‌ریزی برای به‌دست آوردن جایگاه محکمی در دنیای فولاد اند، بخشی از هدف‌گذاری این کشورها حرکت به سمت هیدروژن سبز است که به انرژی اولیه‌ای برای فولاد سبز در آینده بدل خواهد شد.
صنعت فولاد ۷ درصد از انتشار سالانه گازهای گلخانه‌ای جهان را تولید می‌کند و تولید برق پاک می‌تواند جایگزین زغال سنگ و سایر سوخت‌های فسیلی در فرایند ذوب شود. منطقه MENA قصد دارد سرمایه‌گذاری در تولید فولاد سبز را افزایش دهد. کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز به دنبال مهار هیدروژن سبز برای پلنت‌های فولادی هستند.
از آنجایی که صنایع بزرگ جهانی به دنبال کاهش ردپای کربن خود هستند، تعدادی از کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در حال سرمایه‌گذاری برای تولید فولاد سبز هستند تا سهم مهمی در تولید فولاد سبز در سطح جهانی را به دست آورند. صنعت در جهان تولیدکننده ۲۰ درصد از نشر گاز‌های گلخانه‌ای است و در این بین صنعت فولاد به تنهایی ۷ درصد از گازهای گلخانه‌ای در جهان را نشر می‌دهد که عمدتا از سوی تولیدکنندگانی است که از زغال سنگ برای گرم کردن کوره‌های ذوب استفاده می‌کنند. صنعت فولاد یک صنعت انرژی‌بر است و ۲۲ درصد از تقاضای انرژی صنعتی در سراسر جهان را مصرف می‌کند که حدود ۸ درصد از کل مصرف انرژی جهانی است.
جهان در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۲ میلیارد تن فولاد تولید کرد که بیش از نیمی از آن در چین، بزرگترین کشور تولیدکننده فولاد جهان، ساخته شد. بزرگترین کشور بعدی، هند، تقریباً ۱۱۸ میلیون تن در آن سال تولید کرد.
بر اساس گزارش سپتامبر ۲۰۲۲ از موسسه اقتصاد انرژی و تجزیه و تحلیل مالی، منطقه MENA به دلیل استفاده از فرآیندهای ذوب کم‌آلاینده (کوره قوس الکتریکی) و پیشرفت‌های برنامه‌ریزی شده در تولید هیدروژن سبز، منبع انرژی جذابی برای کربن‌زدایی فولاد در جهان – فولاد سبز- به طور منحصر به فردی آماده راهبری در این عرصه است.
هیدروژن سبز (Green Hydrogen) به هیدروژنی گفته می‌شود که در جریان تولید آن از سوخت‌های فسیلی استفاده نمی‌شود و هیدروژن درون آب در جریان فرایند الکترولیز از اکسیژن جدا می‌شود. هیدروژن که سبک‌ترین و فراوان‌ترین عنصر در کیهان است، می‌تواند اگر به عنوان سوخت سوزانده شود، فقط آب را به عنوان محصول جانبی تولید ‌کند. هیدروژن در تولید فولاد نیز کاربرد دارد و از لحاظ تاریخی، هیدروژن از زغال سنگ یا گاز در فرآیندی تولید می‌شود که انتشار دی اکسید کربن عظیمی را ایجاد می‌کند. اما نوع سبز آن که در حال حاضر کمتر از یک درصد از تولید جهانی را تشکیل می‌دهد، از الکترولیزورهایی استفاده می‌کند که با برق تجدیدپذیر کار می‌کنند تا آب را به عناصر تشکیل‌دهنده آن – اکسیژن و هیدروژن – تقسیم کند و بنابراین بدون انتشار کربن خواهد بود.
به ‌منظور تولید این سوخت از برق حاصل از انرژی‌های تجدیدپذیر برای جدا کردن مولکول‌های هیدروژن از مولکول‌های آب استفاده می‌شود و حاصل آن سوخت عاری از کربنِ «هیدروژن سبز» است. این سوخت در فرایند احیامستقیم به کار گرفته خواهد شد و راه برای تولید آنچه اصطلاحا فولاد سبز خوانده می‌شود، باز خواهد شد.
هزینه تولید هیدروژن سبز همچنان یک چالش کلیدی است، اگرچه گزارش بانک سرمایه‌گذاری اروپا می‌گوید که هیدروژن سبز می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ در مقایسه با هیدروژن معمولی رقابتی باشد.
در حال حاضر شرکت آمریکایی Air Products & Chemicals در قالب بخشی از پروژه نئوم (شهری یک میلیونی در حال ساخت در شرق عربستان که قرار است الگویی برای تکنولوژی‌های نوین شهری برای آینده باشد) ساخت کارخانه هیدروژن سبز در عربستان را آغاز کرده است. این کارخانه با تولید سالانه ۲۱۹۰۰۰ تن هیدروژن، بزرگترین کارخانه جهان خواهد بود. هزینه این پروژه از ۵ میلیارد دلار قبلی به ۸٫۵ میلیارد دلار رسیده است. ACWA که از دیگر شرکای این طرح همراه با NEOM و Air Products است ادعا می‌کند که تولید این کارخانه در سال ۲۰۲۶ آغاز می‌شود و هر سال ۵ میلیون تن از انتشار کربن را کاهش می‌دهد.
عربستان سعودی متعهد شده که از نظر انتشار کربن تا سال ۲۰۶۰ به صفر برسد و امارات متحده عربی نیز قول داده است تا سال ۲۰۵۰ همین کار را انجام دهد. هر دو هیدروژن سبز را کلید اجرای تعهدات خود می‌دانند.
شرکت ملی انرژی ابوظبی (TAQA) هیدروژن سبز را تولید خواهد کرد که برای تولید فولاد سبز با مشارکت امارات استیل استفاده خواهد شد، در حالی که در ماه فوریه TAQA تفاهمنامه‌ای (MoU) با تولیدکننده برتر برق ژاپن JERA برای توسعه انرژی حرارتی و سایر موارد امضا کرد.
یکی دیگر از نهادهای دولتی ابوظبی، مصدر، قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ تا ۱ میلیون تن هیدروژن سبز را از طریق پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک مختلف تولید کند که بنا به اعلام آن موسسه، امارت را به عنوان یک قطب جهانی برای تولید و صادرات هیدروژن مطرح خواهد کرد. پیش‌بینی می‌شود نیمی از این محصول در امارات تولید شود.